Historia Stowarzyszenia „EKOSKOP”
Pomysłodawcą powołania proekologicznej organizacji pozarządowej pod nazwą „EKOSKOP” był Mirek Ruszała – ekolog, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego i instruktor harcerski Hufca ZHP Rzeszów. Założycielami „EKOSKOP” byli instruktorzy 9 Rzeszowskiej Drużyny Harcerskiej (9 RwDH) i Harcerskiego Klubu Ekologicznego HKE-21 oraz absolwenci III Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie i pracownicy Związku Komunalnego „Wisłok”. W restauracji „Magiczne Smaki” drużynowego 9RwDH 2 listopada 2006 roku odbyło się zebranie założycielskie Stowarzyszenia „EKOSKOP” – wybrano Prezesa Stowarzyszenia Kasię Ruszała, Wiceprezesa Maćka Kunysza i Skarbnika Sławka Uchmana. Mirek Ruszała został szefem mającej powstać Rady Programowej.
Sąd Rejonowy w Rzeszowie wpisał Stowarzyszenie w Krajowy Rejestr Sądowy w dniu 30 stycznia 2007 roku.
Pierwszym projektem Stowarzyszenia „EKOSKOP” było „ABECADŁO ŚMIECIADŁO” – cykl warsztatów i szkoleń dla dzieci i nauczycieli wokół książeczki-elementarza ekologicznego „do nauki liter i ekologii o odpadach” – pierwszego takiego wydawnictwa w Europie, a może i na świecie?
Pierwszymi organizacjami z którymi współpracował „EKOSKOP” były: Związek Komunalny „Wisłok”, Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła” z Łodzi, Fundacja GAP Polska z Warszawy, Fundacja Ekorozwoju „FER” z Wrocławia”, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z Rzeszowa, Stowarzyszenie „AgroGroup” z Białegostoku, Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Stowarzyszenie Upowszechniania Wiedzy „ExploRes” z Rzeszowa.
Dzięki wsparciu Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Podkarpackiego oraz NFOŚiGW i WFOŚiGW od roku 2013 „EKOSKOP” jest właścicielem i prowadzi, w oparciu o własne środki, Podkarpackie Centrum Edukacji Ekologicznej w Rzeszowie wyposażone w laboratorium ekologiczne i samochód EkoMobil (WV carawell) do organizacji laboratoriów plenerowych dla dzieci. W roku 2019 PCEE przeszło modernizację i dodatkowo zostało wyposażone w drugi samochód „EkoMobil 2” (WV caddy napędzany gazem CNG), nowe zestawy mikroskopów, wyposażenie laboratoryjne, nowoczesny sprzęt badawczy i tropikalne terrarium. W PCEE (do czasu wybuchu pandemii covid19) odbywały się warsztaty dla dzieci i młodzieży, spotkania dorosłych ekologów, wolontariusze prowadzili hodowle laboratoryjne, które wykorzystywane są do nauki mikroskopowania.
Zespół trenerów „EKOSKOP” jest autorem oryginalnych metod edukacji ekologicznej. Zasłużoną sławą cieszą się spektakle „teatrzyku ekologicznego” opowiadające o zanieczyszczeniu odpadami, o zagrożeniu smogiem i ochronie bioróżnorodności. Dzieci uczestniczące w spektaklach mogą samodzielnie kształtować treść bajki-spektaklu wpływając na rozwój akcji i zakończenie historii. Oryginalnym pomysłem „EKOSKOP” są tzw. EkoOlimpiady, gdzie uczniowie uczestniczą w grach i zabawach zręcznościowo-ruchowych uczących segregacji odpadów i innych proekologicznych nawyków.
Naszym autorskim wydawnictwem jest (pierwszy w Europie, a może i na świecie) elementarz odpadowy dla najmłodszych „ABECADŁO ŚMIECIADŁO” (11 wydań, nakład 24 000 szt.), gdzie każdej literze alfabetu odpowiada jakiś ekologiczny problem: A jak aluminiowa puszka, B jak baterie, Z jak zużyty olej samochodowy. Bajki przypominające wiersze J. Brzechwy czy J. Tuwima łatwo wpadają w ucho, są nie tylko czytane dzieciom, ale stanowiły motywy dla spektakli szkolnych przedstawień i akademii oraz amatorskich filmików ekologicznych. „EKOSKOP” w 2011 roku wybił pierwszą w Polsce monetę w nowej walucie i nominale 1 eko.
W roku 2015 i 2020 w konkursie Marszałka Województwa Podkarpackiego „NGO Wysokich Lotów” „EKOSKOP” uzyskał tytuł najlepszej organizacji ekologicznej Podkarpacia.
Stowarzyszenie od roku 2007 do stycznia 2022 łącznie zorganizowało ponad 5000 warsztatów przyrodniczych dla ok. 110 000 dzieci, w tym 37 odpadowych ekoolimpiad, 14 happeningów ekologicznych – w tym pięć Rzeszowskich Zlotów Owadów (dzieci i nauczyciele m.in. przebierali się w barwne owady), 200 „Wypraw w poszukiwaniu Ekolandii”, 325 ekologicznych, edukacyjnych rejsów łodzią katamaranem po zalewie na Wisłoku, ponad 70 szkoleń dla ok. 1 500 nauczycieli i lokalnych liderów edukacji ekologicznej, ponad 60 wystaw edukacyjnych o bioróżnorodności Podkarpacia, opracowało i wydało 9 000 szt. „Paszportów do Ekolandii”, 500 szt. map bioróżnorodności Podkarpacia, plakaty i kalendarze ochrony bioróżnorodności. „EKOSKOP” jest autorem gry planszowej „Rzeszów miasto EkoNautów”.
W latach 2013-2019 m.in. zrealizowaliśmy cykle warsztatów dla dzieci w ramach programów Marszałka Województwa Podkarpackiego „Razem chrońmy nasze powietrze” i „Naładowani Ekologią”. Posialiśmy 23 łąki bioróżnorodności z dzikimi kwiatami-paśnikami dla motyli i błonkówek. Zrealizowaliśmy film telewizyjny o Rezerwacie Lisia Góra i 20 audycji radiowych o bioróżnorodności, w tematach ekologicznych jesteśmy częstymi gośćmi podkarpackich mediów. Zabieraliśmy głos w ważnych sprawach dotyczących ochrony środowiska jak odmulanie zalewu rzeszowskiego czy budowa wielkiego mostu w pobliżu Rezerwatu Lisia Góra. Współpracując z MPGK Rzeszów, prowadzimy dla gmin Rzeszów, Trzebownisko i Tyczyn warsztaty odpadowe w szkołach i konkursy zbiórek surowców wtórnych m.in. „Segreguje, bo warto”.
„EKOSKOP” organizował warsztaty dotyczące ochrony drzew i uczestniczył w akcjach sadzenia nowych drzew w Rzeszowie, Boguchwale i Trzebownisku, był zapraszany do organizacji happeningów ekologicznych poza granicami Podkarpacia. Od 2014 roku „EKOSKOP” aktywizuje najmłodszych do uczestnictwa w happeningach i protestach w obronie bioróżnorodności, dla ochrony klimatu i przeciwko zanieczyszczeniu powietrza smogiem. Po dwóch kadencjach z Zarządu EKOSKOP odeszli Sławek Uchman i Ola Cisek – inicjatorka naszego udziału w międzynarodowym wolontariacie, bo przeszkoliliśmy kilkudziesięciu wolontariuszy z Polski i 22 studentów europejskiego Programu Erasmus+ z Hiszpanii, Francji, Włoch, Niemiec, Węgier, Turcji, Słowacji, Armenii. Przez lata prowadziliśmy ekologiczne stoisko na Dniach Odkrywców, a od 2018 roku jesteśmy współorganizatorem rzeszowskiego Pikniku Nauki „Eksploracje”. Na Międzynarodowych Zlotach Samochodów Ekobili w Essen (Niemcy 2017 rok) i Dunasziget (Wegry 2018) pokazaliśmy „rzeszowską szkołę edukacji plenerowej” Największym naszym projektem, realnej edukacji ekologicznej, był „Alarm dla bioróżnorodności Podkarpacia” (2014-2017 wartości 1,2 mln PLN).
Od roku 2019 wraz z przyjściem do zespołu Tomasza Maga Magicznego – swoja ofertę ekologiczną i przyrodnicza EKOSKOP uzupełnił o fascynujące zajęcia eksperymentalnej chemii, fizyki, pracownie inżynieryjne i działalność studia filmowego, którego efekty można śledzić na YouTube. W latach 2018-2019 byliśmy przewodnim autorem i wykonawcą projektów „Badacze pogranicza Wilczych Gór” oraz „Uniwersytet rzeszowski dla Młodych Odkrywców”.
Od 2019 roku EKOSKOP otacza merytoryczna opieką Harcerski Klub Ekologiczny 21 Hufca ZHP Rzeszów, dla którego organizował ekologiczne spływy kajakowe po Krutyni i Drawie oraz warsztaty w rezerwacie Widowo nad Bałtykiem i w Białowieskim PN. EKOSKOP znany jest z działalności społecznej, bo nasz reprezentant — wiceprezes Maciek jest Przewodniczącym Podkarpackiej Rady Pożytku Publicznego, członkiem Krajowej Rady Pożytku Publicznego oraz Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EESC) w Brukseli (od 2020). W roku 2020 – po wybuchu pandemii covid19 EKOSKOP założył internetowa galerie recyklingowej sztuki nowoczesnej „Targ Rybny”, unowocześnił i zaktualizował swoje logo oraz zbudował nową stronę www.ekoskop.pl. Jesteśmy bardziej aktywni na Facebooku. W 2022 roku EKOSKOP rozpoczął w partnerstwie z Miastem Rzeszów dwuletni projekt „OKO na Klimat” finansowany z EOG, w którym pojawiła się nowa trenerka Joanna Madej, a Klub Liderów dla Klimatu z HKE21 organizuje Harcerską Wyprawę Klimatyczna Swanetia 2022.